...Takerza
...Takerza 12299
Ayy! Ayy! Ayy a mmi ayy!
Aḍris-a « Takerza », ilaq i d-yedda deg tullist « Tiwizi » neɣ « Tadukli » n ummud n tullisin « Timsirin n yiḍ ». Aḥric-a d yiwen leqdic deg tudert n Leqbayel bḥal tamegra, takessawt, alqaḍ n uzemmur…
Takerza
Tudert taqbaylit tebna ɣef wakal. D akal i yettɛeyyicen imezdaɣ n tmurt n Leqbayel. Dɣa win yesɛan aṭas n wakal d win iwimi qqaren amerkanti, bab n cci, ma d win ur t-nesɛi d igellil. D akal i d tidet, xeddmen-t yimdanen, ɣellten seg-s, yis-s ttidiren. Deg wakal i d-imeqqi kullec, ama d irden d temẓin, ama d isekla n yigumma neɣ n yifer, ama d izegza, yal wa s lawan-is, rnu rbiɛ d tuga i lmal. Leqbayel ttrebbin lmal, yal wa d acu n lfayda i d-yettawi i umdan. Tiɣeṭṭen d wulli d wakraren ttaken-d ayefki, aksum, taduṭ d uglim. Zzwayel, isredyan d yiɣyal ttarran-ten i ttɛebga taẓayant deg yiberdan yettalin yettṣubbun n tmurt-nneɣ. Ma d izgaren, amahil-nsen iban am lemri: d takerza n wakal n tmurt.
Taɣalaḍt am tudrin merra, tettheggi iman-is i tkerza. Takerza n tegrest tbeddu taggara n wayyur number. Ussan yezrin teswa-d ddaqqes, akal yerdeb cwiṭ, d tallit n ḥertadem. Imɣaren d yimrabḍen n taddart gezmen-tt deg rray, ɣef wayen ḥesben, yekcem leḥlal, ifellaḥen zemren ad bdun takerza.
Dda Wakli, baba-s n Qasi neɣ Mejɛer akken i s-issawal Mḥend aqeṣṣar, d alemmas n yirgazen, ɣur-s tazmert bḥal tin n mmi-s. Ad s-tiniḍ Rebbi ixeddem miḥyaf, yiwen d asureg i s-issureg melba cceḥḥa ama d tazmert ama d cci am Dda Wakli d mmi-s, wayeḍ meskin iɣull-it yeǧǧa-t yeqqim akken. Maca deg taddart yiwen ur iṭallay ɣer wanect-a. Ɣef waya Mḥend aqeṣṣar, ɣas ma yedda d wid yettu Rebbi, yusa-d ɣer umeddakel-is Qasi ad t-iɛiwen.
Dda Wakli ɣur-s tamurt n mraw d semmus n wussan n tkerza. Tayuga n yizgaren yesɛa amzun d lxir-itt, ulac yiwet-nniḍen am nettat deg merra lɛerc n At tirrugza. Nna Melxir, yemma-s n Qasi, tameṭṭut n Dda Wakli, tseww irden d yibawen d uftiyen. Tessufeɣ tarbut tɛetter seg-sen, ɣer tejmaɛt n taddart ad ččen warrac d wid i d-tefka tegnit.
Ass-nni diɣen taddart tezla, tessuzzel idammen akken ad wexrent fell-as lmaṣayeb. Yečča win yesɛan, yečča yigellil. Yal axxam tṣaḥ-it-id texxamt n uksum, ulac win ara yuɣalen deg ṭṭerf. Tamsalt n uṣurdi i tt-yettqabalen d lufeq n taddart akk d yimerkantiyen. Iswi amezwaru n tmecreḍt-a d lferḥ ara izedɣen ulawen n merra imezdaɣ n taddart deg ccaw-a n useggas n tfellaḥt. Tetten s tawant yal lxir, sfilliten ad d-yeqwu rrezg, deɛɛun ɣer taggara ad d-megren ayen s wacu ara ččaren ikufan-nsen, ama d timẓin ama d irden ama d tazart neɣ d lɣella-nniḍen. Laẓ yuɛer…
...Takerza 1-448
Send ad ɛeddin ɣer lexla-nsen, Dda Wakli iweṣṣa mmi-s Qasi ad d-issufeɣ izgaren seg uddaynin, ad iɛebbi diɣ allalen n tkerza ɣef uɣyul. Ma d netta yeṭṭef abrid n umalu yettarran ɣer lemqam d yiɛessasen. Yewwi yid-s yiwen n uḍellaɛ yeččur d lewɛadi. Mi yewweḍ ɣer lemqam bu tqubbet isenden ɣef lǧedra n uẓbbuj awessur, yemlal din Dda Meqqran, Dda Ɛacur d kra n temɣarin. Ula d nutni usan-d ad ssersen lwaɛda. Yal yiwen d acu i d-yewwi yid-s. Lesfenǧ, lmeqruḍ, timsemnin, taḥbult n tmellalin d lqahwa d uyefki rsen-d ɣef lqaɛa. Akka, win d-iger ubrid, d igellil neɣ d wayeḍ, ad d-yaf lxir sdat-s yettraju-t ad t-yečč. Kra da akk d ttwab. Ma d ayen d-yugaren seg lweɛda-nni, ttaǧǧan-t-in din, d amur n wid yemmuten. Dda Wakli d wat n taddart ḍemɛen seg lǧiha-nsen urawen n lxir. Qqaren-d win iɣef bedden ɣer tama-s yiɛessasen ur yettagad ara.
Allalen n tkerza ttheggin-ten-id medden kra n wussan send awǧeb. Tagersa d yiglezyam ttawin-ten ɣer umzil (aḥeddad) ad ten-id-yeḍleq diɣ ad ten-iseggem.
Dda Wakli mi d-yuɣal seg lemqam yerra srid ɣer uɛwerqub ufella.
Qasi iberdeɛ aɣyul, yerra-as akurbu, yerna iɛebba-as allalen n tkerza. Icudd-iten akken i iwata s umrar akken ur d-ɣellin ara mi ara yalbab uɣyul abrid yessawnen s aɛerqub ufella. Yenṭeq Qasi yenna i Mḥend: “Ẓer kan a Mḥend ma yella kra i ttuɣ.
–Azaglu s txellalin-is, tifekkalin, tazitma, atmun, tisilit, anzel, agelzim atg…Waqila yiwet n tɣawsa ur txuṣṣ. Aql-ak ula d kečč tɛebbaḍ am uɣyul-nwen. I s-yerra Mḥend.
–Anef kan, ma yella ulac kra akk ɛebbaɣ ɣef uɛrur-iw almi ɛekfeɣ am umger ur nzemmer ad nexdem acemma.
...Takerza 1--926
Ulac d acu ur yegli ara yid-s; aɣrum, taḥbult n tmellalin, tazart, rremman, timellalin, tijujtin, zzit, abelluḍ d wayen-nniḍen.
-Err-iyi-d kra ad tifsus tewkemt fell-ak.
Iterrasen ffɣen-d seg uxxam. Qasi yenher sdat-s izgaren ma d Mḥend iḍfer-it-id deffir s uɣyul iɛebban almi d ulamek.
Wwḍen ɣer uɣeggad n Dda Wakli, ufan-t din yettraju-ten s yiwen n uyaziḍ azeggaɣ. Ur rnin ara aṭas n wakud, afellaḥ aqdim yessuli akk allalen n tkerza akken i ilaq, kullec ihegga akken ad bdun takerza. Dɣa imiren yemmeɣ ɣef uyaziḍ-nni yezla-t. Neɣlen yidammen ɣef wakal. Yedɛa ad yelhu useggas. Ig Rebbi d win ara d-yeglun ala s wayen yelhan ma d ayen n diri ad yebɛed akin fell-asen. Imi i ifukk azraɛ n temẓin n yiwet n temṭirt n wakal yekker ɣer tkerza n uḍref amezwaru n useggas-a deg tmurt-is.Mi yewweḍ ɣer tqernit n uɣeggad-is, yeǧǧa-n din izgaren, yuɣal-d anda yezla ayaziḍ-nni d wanda i yebda uḍref amenzu, din, netta d mmi-s Qasi d umeddakel-is Mḥend, rnan cwiṭ n uɣizi s yifassen-nsen almi gan amruj ameẓẓyan, deg-s gren lfal-nni i d-wwin yid-sen. Daxel-is meḍlen tiremmanin, tijujtin, timellalin, abelluḍ i wakken ad terbeḥ nneɛma. Tiyedret ara d-yemɣin ssaramen ad tetmer am tremmat d tjujet.
Mi izeggen wass ḥebsen amahil-nsen, ssersen-d aɛwin-nsen ddaw n tzemmurt ad ččen imekli. Lxir yugar, ččan aɣrum s zzit d tazart, timellalin d yiɣi, ma d tiremmanin d asegri.
Akud iteddu, iṭij alaḥal ad yeɣli. Yenṭeq Dda Wakli ɣer mmi-s yenna-as: “Rnu-d aḍref neɣ sin tebruḍ-asen-d i yizgaren. Ass-a dayen, nekrez ayen i iqessem. Izgaren ɛyan cwiṭ acku akal amzun yeqqur cwiṭ ɣas ma tewwet-d lgerra ussan yezrin.
...Takerza 1--927
Tameddit n wass mi yejba yiṭij akkin, bran-d i yizgaren, ɛebban-d lmaɛun d wayen-nniḍen ɣef uɣyul ṭṭfen-d abrid n tuɣalin.
Wwḍen-d s axxam, tayuga terra srid ɣer uddaynin ad tesgunfu yerna ad tečč tuga-nni yelhan i yeffer Dda Wakli i yiwen wass am wa. Yewwi-d ɣef yizgaren ad ɛelfen s tawant akken ad d-yerzu wafud ɣur-sen, steḥqen-t. Yis-s ara mmagren ussan n laɛtab n tkerza, ussan yezgan i ujbad n lmaɛun d tgersa yentan deg wakal. Akal i d-ttfeggilen akken ad tɣumm tzeraɛt ara d-yemɣin. Ad tefti, ad tuɣal d tiyedret ara yimɣuren mi ara tsew aman n legruri ara d-yeqlin seg yigenwan.
-Wellah ma tekkiḍ-t alma teččiḍ imensi. I tenna Nna Melxir, yemma-s n Qasi, i Mḥend i iteddun ad iruḥ. Iban yeɛya, akal n ddaw n tzemmrin, anda izgaren ur zmiren ara ad kecmen acku ifurkan rxan-d, d netta akk i t-ineqcen. Lxir yugar, aksum ala netta, qqim-d ad twanseḍ Qasi d umɣar.
Tseqqa-asen-d i tlata, ččan almi rwan. Tuɣal teffeɣ ɣer uzrib, tewwi yid-s lmetred ameqqran n berkukes d temrawt n tjeɣlin n usɣar. Win d-yefka ubrid ad teɛreḍ ad yečč berkukes i d-tnawel akken timẓin d yirden ẓẓan ugaz-is d mmi-s ad ftin am berkukes dɣa ad d-mmɣin.
...Takerza 1-2001
Ddaw-as, nnig-s!